Azərbaycanın Rusiya-Ukrayna müharibəsində mövqeyi
Rusiya-Ukrayna müharibəsi təkcə iki ölkəni deyil, bütün dünyaya təsir edən müharibə olaraq tarixə düşdü. Bu münaqişə enerji bazarlarını qarışdırdı, ölkələr arasında münasibətləri dəyişdi, həm də ən əsası, dünyanın diqqətini bu bölgəyə çəkdi. Belə bir vəziyyətdə Azərbaycanın hansı mövqe tutduğu, necə hərəkət etdiyi təbii olaraq maraq doğurur.
Azərbaycan bu müharibədə nə bir tərəf oldu, nə də kənarda qalmağı seçdi. Rusiya ilə qonşuluq, Ukrayna ilə dostluq bağlarını nəzərə alaraq ölkəmiz həm tarazlığı qorudu, həm də öz imkanlarını beynəlxalq aləmdə faydalı şəkildə istifadə etməyə çalışdı. Enerji sahəsində artan əhəmiyyətimiz, Ukraynaya göndərilən yardımlar və diplomatik yanaşmamız Azərbaycanı bu müharibədə diqqətəlayiq bir ölkə kimi göstərir.
Rusiya-Ukrayna müharibəsi dünyanın bir çox ölkəsi kimi Azərbaycana da dolayı yolla təsir etdi. Münaqişə Qafqaz bölgəsində siyasi vəziyyəti daha həssas hala gətirdi. Azərbaycanın bu müharibədə əsas mövqeyi isə balanslı və diqqətli olmaq idi.
Rusiya Azərbaycanın ən böyük qonşularından biridir və ölkəmiz bu ölkə ilə sıx iqtisadi və strateji əlaqələrə malikdir. Digər tərəfdən, Ukrayna ilə də uzun illərdir dostluq və əməkdaşlıq münasibətləri qurulub. Müharibə başlayanda Azərbaycanın bu iki ölkədən birinin tərəfində çıxış etməsi əvəzinə, neytral mövqe tutması gözlənilən idi. Bununla yanaşı, Azərbaycan nə tam kənarda dayandı, nə də yalnız müşahidəçi oldu. Əksinə, həm regional sabitliyi qorumaq, həm də münaqişənin gətirdiyi çətinliklərə uyğunlaşmaq üçün müxtəlif addımlar atdı.
Müharibənin təsiri təkcə siyasi deyil, həm də iqtisadi idi. Azərbaycanın enerji və nəqliyyat sahəsindəki mövqeyi bu dönəmdə daha da önəm qazandı. Ölkəmiz həm Rusiya ilə əlaqələri qorudu, həm də Avropa ölkələri ilə enerji əməkdaşlığını gücləndirdi. Bu siyasət Azərbaycanın münaqişənin fəsadlarından minimal təsirlənməsinə kömək etdi.
Müharibə dönəmində enerji və nəqliyyat marşrutlarında da Azərbaycanın bir sıra rolu olmuşdur. Rusiya-Ukrayna müharibəsi dünyanın enerji bazarını alt-üst etdi. Avropa ölkələri enerji təminatı üçün alternativ yollar axtararkən Azərbaycanın rolu daha da ön plana çıxdı. Uzun illər ərzində həyata keçirilən enerji layihələri, xüsusilə TAP (Trans-Adriatik Boru Kəməri) və TANAP (Trans-Anadolu Boru Kəməri), bu çətin dönəmdə Azərbaycanın strateji əhəmiyyətini artırdı.
Müharibə ilə bağlı yaranan enerji böhranında Azərbaycan Avropa üçün etibarlı qaz tədarükçüsü kimi çıxış etdi. Ölkəmiz hasilatı artıraraq, bir sıra Avropa ölkələrinin təbii qaz ehtiyaclarını qarşılamağa kömək etdi. Bu, təkcə Azərbaycan iqtisadiyyatına deyil, həm də beynəlxalq aləmdə ölkəmizin nüfuzuna müsbət təsir göstərdi.
Nəqliyyat marşrutları baxımından da Azərbaycanın rolu artdı. Rusiya üzərindən keçən yüklərin azalması ilə Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizi, yəni Azərbaycanın da daxil olduğu tranzit yollar daha çox istifadə edilməyə başlandı. Bu, ölkəmizin nəqliyyat sahəsindəki potensialını artırmaqla yanaşı, iqtisadi gəlirləri də yüksəltdi.
Azərbaycan bu imkanlardan istifadə edərək həm enerji bazarında, həm də nəqliyyat sektorunda öz mövqeyini daha da möhkəmləndirdi. Bu, ölkəmizin yalnız münaqişə dövründə deyil, gələcəkdə də beynəlxalq aləmdə əhəmiyyətli bir oyunçu olacağını göstərir.
Ümumiyyətlə, Rusiya-Ukrayna müharibəsi çox sayda insanın həyatına təsir etdi. Münaqişə bölgəsində milyonlarla insan evini itirdi, humanitar fəlakət yaşandı. Belə bir vəziyyətdə Azərbaycan kənarda qalmadı və Ukraynaya humanitar yardım göndərən ölkələr arasında yer aldı.
Azərbaycan hökuməti Ukraynaya qida, tibbi ləvazimatlar və digər vacib ehtiyacları əhatə edən yardımlar təqdim etdi. Bu yardımlar müharibədən əziyyət çəkən insanlara birbaşa dəstək olmaqla yanaşı, Azərbaycanın beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında məsuliyyətli bir ölkə kimi mövqeyini möhkəmləndirdi.
Bundan əlavə, Azərbaycanın müharibəyə dair balanslı və təmkinli mövqeyi beynəlxalq aləmdə müsbət qarşılandı. Diplomatik çıxışlarda ölkəmiz həm beynəlxalq hüququn prinsiplərini vurğuladı, həm də sülh çağırışları etdi. Bu, Azərbaycanın beynəlxalq arenada obyektiv və sülhpərvər imicini daha da gücləndirdi.
Humanitar yardım göstərmək sadəcə texniki bir dəstək deyil, həm də Azərbaycanın humanist dəyərlərini nümayiş etdirən bir addımdır. Bu təşəbbüslər ölkəmizin müharibə şəraitində insanlara yardım əli uzatmaqdan çəkinməyəcəyini göstərdi və Azərbaycanın həm regionda, həm də dünya səviyyəsində nüfuzunu artırdı.
Azərbaycan müharibənin başladığı ilk gündən etibarən münaqişənin diplomatik həlli üçün aktiv şəkildə çalışdı. Ölkəmiz, Rusiya və Ukrayna arasında münaqişə böyüdükcə, regional sabitliyin qorunması və sülhün bərpası üçün mütəmadi olaraq beynəlxalq səhnədə çağırışlar etdi.
Azərbaycanın mövqeyi, həm Rusiya ilə, həm də Ukrayna ilə yaxşı münasibətlərə sahib olması səbəbindən çox vacib idi. Bizim ölkəmiz heç vaxt bu münaqişədə bir tərəfi dəstəkləmək niyyətində olmadı. Əksinə, Azərbaycan həm Rusiyanın, həm də Ukraynanın maraqlarını nəzərə alaraq balanslı və tərəfsiz mövqeyini qorumağa çalışdı. Bu yanaşma, Azərbaycanın münaqişə zamanı regional və beynəlxalq səviyyədə nüfuzunun daha da artmasına səbəb oldu.
Azərbaycan, həmçinin sülh danışıqlarını dəstəkləyərək, müharibənin yalnız diplomatik yollarla həll oluna biləcəyini vurğuladı. Bu səbəbdən, Azərbaycanın başçılıq etdiyi və ya iştirak etdiyi müxtəlif beynəlxalq platformalarda münaqişənin dinc yollarla həlli ilə bağlı təşəbbüslər irəli sürüldü. Azərbaycanın vasitəçilik təklifləri, ölkəmizin yalnız regional deyil, qlobal sabitlik üçün də mühüm bir oyunçu olduğunu ortaya qoydu.
Bütün bu addımlar Azərbaycanın yalnız bir tərəfi dəstəkləməkdənsə, sülh və təhlükəsizliyi qorumağa yönələn, beynəlxalq əlaqələrdə daha obyektiv və məsuliyyətli bir mövqe tutduğunu göstərdi. Bu yanaşma, Azərbaycanın beynəlxalq diplomatiyada etibarlı tərəfdaş kimi yerini daha da gücləndirdi.
Nəticə olaraq deyə bilərik ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi beynəlxalq münasibətlərin və geosiyasətin sınaqdan keçdiyi bir dövr oldu. Bu mürəkkəb vəziyyətdə Azərbaycan, öz neytral və balanslı mövqeyi ilə yalnız regional deyil, qlobal səviyyədə də diqqət çəkdi. Azərbaycanın diplomatik yanaşması, enerji sahəsindəki strateji rolu və humanitar yardımları ölkəmizin beynəlxalq nüfuzunu artırdı və onun geosiyasi əhəmiyyətini bir daha vurğuladı. Həmçinin Azərbaycanın enerji və nəqliyyat sahəsindəki rolu, münaqişənin yaratdığı boşluqları doldurmaqla yanaşı, gələcəkdəki inkişaf yollarını da açdı. Bununla yanaşı, humanitar sahədəki təşəbbüslər və diplomatik səylər Azərbaycanın beynəlxalq imicini daha da möhkəmləndirdi.
Ömər HACIYEV
Azərbaycan Universitetinin tələbəsi
